^{Zdjęcie: Gitterna – poprzedniczka współczesnej gitary przeleżała w latrynie całe wieki (fot. MAH)}

Muzyka z latryny

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 16)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

W tym odcinku o gitternie – poprzedniczce współczesnej gitary – wydobytej z … latryny.

W średniowiecznym Elblągu praca wyznaczała codzienny rytm miasta i jego mieszkańców. Zajęcia zawodowe, normy postępowania, religia i wiara określały zasady współżycia i system wartości. Do niedawna jeszcze świat średniowiecznej Europy był postrzegany jedynie przez te dwa czynniki – pracę i religię. Jednakże i w tym świecie był czas na wypoczynek, spotkania towarzyskie, zabawy czy uczty, barwne jarmarki, wreszcie święta religijne i miejskie.

W trakcie tych wszystkich uroczystości i spotkań jednym ze stałych elementów była muzyka. Elbląskie tradycje muzyczne znane są w źródłach pisanych już od średniowiecza, a zachowane informacje mówią o wynajmowaniu muzyków przez Radę Miejską i zespołach muzycznych w elbląskim Gimnazjum. Tradycje te trwały bardzo długo, praktycznie aż do końca II wojny Światowej. W XIX wieku działało w mieście jednocześnie nawet kilkadziesiąt chórów, a rodzinne muzykowanie było powszechnym zwyczajem.

Przedmioty odkryte w trakcie przeprowadzonych badań archeologicznych potwierdzają, że muzyka i muzykowanie nie były obce przynajmniej części dawnych elblążan. Z elbląskich latryn wydobyto bardzo ciekawe instrumenty. Niewątpliwie najbardziej cenna jest gitterna – poprzedniczka współczesnej gitary. Jej całkowita długość wynosi 548 mm, szerokość – 187 mm, wysokość korpusu – 65 mm. Korpus instrumentu wykonano z lipy, płytę wierzchnią wycięto ze świerka, podstawek również ze świerka. Korpus przechodzi w krótką i szeroką szyjkę ozdobioną płasko rzeźbionym popiersiem kobiety. Gitterna z Elbląga była zaopatrzona najprawdopodobniej w 8 strun, na co wskazuje liczba kołków do strun. Sposób wykonania instrumentu, dbałość o detale, świadczą, że został on wykonany przez profesjonalnego lutnika o dużych umiejętnościach zawodowych. Datowanie metodami archeologicznymi oraz cechy konstrukcyjne potwierdzają, że elbląski instrument pochodzi z pierwszej połowy XV w. Z tego okresu w Europie zachowane są jedynie dwa tego rodzaju instrumenty – jednym jest nasza elbląska gitterna, drugi przechowywany jest w kolekcji Wartburg-Stiftung w Eisenach (Niemcy). Być może za jakiś czas będziemy mogli posłuchać jak brzmiała gitterna odnaleziona na elbląskiej Starówce. Jej kopię wykonać zamierza Paul Baker – angielski lutnik specjalizujący się w dawnych instrumentach strunowych.

Odnaleziona w Elblągu gitterna prezentowana jest na wystawie „Elbląg Reconditus”. Jest jedynym tego rodzaju instrumentem w Europie odkrytym w trakcie badań wykopaliskowych, unikatowym obiektem muzealnym o skali światowej.

Mirosław Marcinkowski, Kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu