^{Zdjęcie: Muszlę ze szlaku Świętego Jakuba odnaleziono po wiekach w … latrynie (fot. MAH)}

Muszla znaleziona w latrynie

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 23)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

Dziś prezentujemy muszlę ze szlaku Świętego Jakuba.

Podczas wykopalisk prowadzonych na Starym Mieście odkryto wiele przedmiotów związanych z religijnymi pielgrzymkami. Jednym z nich jest atlantycka muszla z gatunku Pecten Maximus L. – symbol szlaku Świętego Jakuba do Santiago de Compostela oraz generalnie wszystkich pielgrzymów.

Takie muszle zbierano na hiszpańskim przylądku Finisterre (łac. finis terrae, czyli kraniec ziemi), który przez długi czas uważano za najdalej wysunięty na zachód punkt kontynentalnej Europy. Elbląską muszlę odkryto w latrynie usytuowanej na jednej z działek położonych przy ulicy Wigilijnej. Datuje się ją na XIV – XV wiek. Spośród znanych tego typu znalezisk wyróżnia ją duży rozmiar, przekraczający 12 cm. Najbardziej znane przykłady znaków pielgrzymich z Composteli pochodzą ze Stralsundu, Lubeki, Tallina, największe egzemplarze znaleziono w Schleswigu, Piricie, Amsterdamie, Lundzie oraz właśnie w Elblągu. W Polsce odkryto je także w Ostrowie Lednickim i Kołobrzegu.

Święty Jakub Starszy należał do grona dwunastu apostołów. Pochodził z Betsaidy w Galilei, gdzie jego ojciec był rybakiem. Wraz z braćmi i ojcem został wezwany przez Jezusa, któremu towarzyszyli później w Ogrodzie Getsemani. Jakub był pierwszym apostołem, który poniósł śmierć męczeńską – na rozkaz Heroda Agryppy został ścięty w Jerozolimie około Wielkanocy 60 roku. Według legendy powstałej w średniowieczu, zanim św. Jakub został biskupem Jerozolimy, udał się do Hiszpanii, stąd jest czczony przez Hiszpanów jako apostoł i patron. Powszechne jest też przekonanie, że w VII wieku mogły zostać sprowadzone z Jerozolimy do miejscowości Compostela relikwie św. Jakuba.

Santiago de Compostela jest stolicą arcybiskupstwa od XI wieku, a wybudowana w 1211 roku katedra jest jedną z najwspanialszych świątyń w Hiszpanii. Tutaj założono również zakon rycerski św. Jakuba dla obrony wiary i kraju przed Arabami, którzy w VII wieku najechali Hiszpanię, a następnie okupowali jej większą część.

W średniowieczu Compostela była trzecim miejscem, tuż po Rzymie i Ziemi Świętej, najczęściej odwiedzanym przez pielgrzymów. Na dziedzińcu przed północnym portalem katedry pielgrzymi mogli zaopatrywać się w muszle, w których zazwyczaj później wywiercano dwie dziurki, umożliwiające umocowanie ich na torbie lub kapeluszu. Było to także znak rozpoznawczy i dowód na przebytą drogę. Po śmierci ich właścicieli muszle umieszczano w grobach lub zbiornikach wodnych.

Tę wyjątkową muszlę – świadka wytrwałej pielgrzymki mieszkańca średniowiecznego Elbląga do bram hiszpańskiego sanktuarium – można zobaczyć w Muzeum na wystawie Elbląg reconditus.

Joanna Fonferek, kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu