^{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

Ceramika hiszpańska

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 81)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

 Dziś ceramika hiszpańska.

Tradycja ceramiczna Hiszpanii sięga korzeniami wytwórczości Dalekiego Wschodu. Na Półwysep Iberyjski dotarła wraz z arabską ekspansją w początkach XIII wieku. Głównymi ośrodkami produkcji były warsztaty w Maladze, Walencji, Paternie, Barcelonie, Manises, Sewilli, Meridzie i Puli.

Naczynia wykonywano z żółtej lub różowej glinki. Najprostrze, służące do codziennego użytku, nie były zdobione; pokrywano je jedynie białą angobą – mieszanką gliny z wodą. Inne zdobiono dekoracją geometryczno-roślinną stosując barwniki mineralne w kolorze zielonym, żółtym, fioletowym, brązowym, pomarańczowym lub błękitnym. Dodatkowo pokrywano je warstwą cynowego szkliwa. Naczynia wypalano dwukrotnie: pierwszy raz na tzw. biskwit (spieczona masa ceramiczna), drugi już po nałożeniu szkliwa bądź angoby. Aby podnieść wartość niektórych wyrobów wypalano je po raz trzeci w niskiej temperaturze, pokrywając szkliwo warstwą pigmentu miedziowego lub srebrnego. Zabieg ten nadawał naczyniom piękny, metaliczny połysk, od którego zyskały nazwę lustre.

Wyroby hiszpańskie odnalezione w Elblągu to trzy naczynia stołowe – dwa telerze i miseczka – właśnie w typie lustre. Geometryczno-roślinna dekoracja pokrywa zewnętrzną i wewnętrzną stronę naczyń, dzieląc powierzchnię na strefy wypełnione bogatym ornamentem.

Kobaltowo-brązowa miseczka ozdobiona jest w dnie stylizowaną palmetą, którą otaczają dekoracyjne pasy z motywami arabeski i liści palmowych. Datowana jest na połowę XV wieku, a ornament wskazuje, że miejscem jej wytworzenia były okolice Walencji lub Manises. Tam najprawdopodobniej powstał też większy talerz, o zbliżonej dekoracji i takim samym datowaniu. Oba naczynia odnaleziono w latrynie przy ul. Rzeźnickiej. Podobny egzemplarz znajduje się w zbiorach Instituto de Valencia de Don Juan w Madrycie.

Powierzchnia drugiego talerza jest bardzo zniszczona. Złoto-czarna dekoracja z motywem ośmioramiennej gwiazdy, podczas zalegania w ziemi pokryła się czarnym nalotem utrudniającym odczytanie znajdujących się na talerzu arabskich inskrypcji. Talerze pokryte inskrypcjami wytwarzano w Egipcie w XI – XII stuleciu, a w XIII i XIV wieku w Andaluzji.

Fragmenty tej oryginalnej ceramiki można oglądać w elbląskim muzeum na wystawie Elbląg reconditus.

Urszula Sieńkowska, kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego