^{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

Buteleczka apteczna

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 84)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

Dziś o buteleczce aptecznej.

W naszych muzealnych zbiorach, wśród szklanych buteleczek i słoiczków, służących do przechowywania różnego rodzaju medykamentów, znajdują się przedmioty wyjątkowe, jak na przykład butelka zdobiona emalią. Szkła emaliowane, czyli zdobione za pomocą kolorowych farb, należą do rzadkości w elbląskim materiale archeologicznym. Ze względu na ich wartość estetyczną, bo niewątpliwie taką mają, warto poświęcić im osobne miejsce.

Wspomniane naczynko zostało znalezione przy ul. Rzeźnickiej. Ta czworoboczna butelka z cynową zakrętką została wykonana z przezroczystego szkła o jasno zielonym zabarwieniu. Jej wymiary to: 6,5 cm wysokości i 3,5 cm szerokości.

Na naczynku umieszczono dekorację – wieniec laurowy, w środku którego namalowano litery M. I. oraz datę 1648. Tylną ściankę ozdobiono złoconymi, krzyżującymi się gwiaździstymi kreskami, które uzupełniono białymi i niebieskimi kropkami. Podobny ornament wykorzystano na bocznych ściankach, natomiast korpus, w miejscu przejścia w szyjkę, został obwiedziony dwoma rzędami białych kropek.

Podobno najwcześniejsze naczynie, zdobione w taki sposób, pochodzi z Moguncji i datowane jest na 1485 rok, ale forma takiego szyldu, ozdobionego motywem wieńca roślinnego (najczęściej z wawrzynu, liści akacji, dębu lub lauru) rozwinęła się na przełomie XVI i XVII stulecia, a w XVIII wieku stała się najbardziej popularnym sposobem zdobienia tego typu wyrobów. Uważa się, że umieszczanie wieńców na przedmiotach aptecznych symbolizuje użyczanie ludziom świeżych sił, zapewnienie błogosławieństwa i pomyślnego rozwoju oraz ochronę przed nieszczęściem. Z biegiem czasu forma szyldu zmieniła się, a w miejscu motywów herbowych i inicjałów, coraz częściej pojawiały się łacińskie nazwy, które opisywały zawartość naczynia, a także, za pomocą sygnatur, oznaczały leki, ich właściwości i postać. Zmiany w dekoracji szyldów doprowadziły do wykształcenia się klasycznych, późno nowożytnych etykiet na naczyniach aptecznych.

Buteleczka z elbląskiej starówki jest przykładem wczesnego etapu tej ewolucji. Wykonał ją najprawdopodobniej miejski malarz-szklarz na zamówienie właściciela. Umieszczone na niej inicjały mogły należeć jednak do jednego z działających w mieście aptekarzy. Niestety dotąd nie udało się zidentyfikować żadnego z nich, a informacje, które posiadamy, dotyczą samej działki, której właścicielem w latach 40.XVII w. był Michał Lange ze spółką.

Joanna Fonferek, kustosz ds. ceramiki Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu