Zdjęcie: Francuska maselniczka (fot. MAH)
Francuska maselniczka
(Historia jednego przedmiotu cz. 31)
Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię. Dzisiaj o francuskiej maselniczce.
W trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych w obrębie dawnej posesji przy ul. Stary Rynek 38 – do dziś jest to nadal niezabudowany teren położony pomiędzy ulicami Rzeźnicką i Wigilijną – wydobyto z gruzów oficyny całe naczynie wraz z pokrywką. Wykonano je z fajansu, na obu powierzchniach pokryto nieprzezroczystym, kremowo-żółtym szkliwem. Jest to maselniczka o średnicy 8 i wysokości 9,5 cm. Całe naczynie jest bardzo dobrze zachowane poza niewielkimi wykruszeniami i pękniętym w jednym miejscu brzegu pokrywki. Maselniczka była dosyć długo używana w elbląskim gospodarstwie domowym, o czym mogą świadczyć wytarcia jej powierzchni. Na jej dnie widoczny jest drukowany brązowym kolorem znak wytwórni TERRE A FEU SARREGUEMINES, co pozwoliło na zidentyfikowanie wytwórni, w której powstało naczynie na Sarreguemines-Digoin-Vitry-le-François zlokalizowanej w Sarreguemines w Lotaryngii, departament Mozeli (Francja).
Pierwsze zakłady ceramiczne w tej miejscowości założyli Joseph Fabry, Nicolas-Henri Jacoby i Paul-Augustin Jacoby w 1790 roku. Początkowo produkty fabryki nie zyskały uznania i licznych odbiorców. Dziesięć lat później, w 1800 roku, Nicolas-Henri Jakoby sprzedał swoje udziały w fabryce Josephowi Fabry i Paulowi Utzschneider pochodzącemu z Bawarii. Ten ostatni wprowadził do produkcji w Sarreguemines fajans delikatny, wzorowany na angielskim. Od tego czasu renoma wytwórni zaczęła rosnąć. Jednym z poważniejszych klientów fabryki był Napoleon I. Poza ceramiką stołową fabryka produkowała również płytki ścienne do budowanego metra paryskiego. W tym okresie rozpoczęła się również modernizacja wyposażenia technicznego fabryki.
W 1836 roku Paul Utzschneider zrzekł się kierowania firmą na rzecz swojego zięcia Alexandre’a de Geiger. W 1838 rozpoczął on współpracę z firmą Villeroy & Boch i przy pomocy finansowej tej firmy pobudowano trzy zakłady produkcyjne w latach 1853-1860 zasilane wyłącznie parą.
W oficjalnym katalogu wydanym z okazji Wielkiej Wystawy Światowej w Paryżu w 1867 roku, firma została określona jako największy francuski producent ceramiki o wysokiej jakości. Na przełomie XIX i XX w. zatrudniała około 3000 pracowników. W 1942 roku wytwórnia została przejęta przez Niemców i do 1945 roku była pod zarządem Villeroy & Boch. Niestety, 1 lutego 2007 roku została wstrzymana produkcja w tej fabryce o długiej tradycji, a firma została zlikwidowana.
Mirosław Marcinkowski, Kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu
