_{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

 „Generalska” broszka

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 140)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

Dziś będzie o „generalskiej” broszce.

Jednym z najważniejszych elementów naszej codzienności, niezależnie czy tego chcemy czy nie chcemy, jest moda, co oznacza według definicji zaczerpniętej ze Słownika Języka Polskiego zmienny styl życia, mieszkania, ubioru, obyczaju, historycznie związany z epoką, z zespołem norm obowiązujących w danym kraju, także ze statusem socjalnym określonej warstwy społecznej. Dzisiaj moda zmienia się bardzo często, z sezonu na sezon i trudno wskazać w niej jakiś trwały element. Inaczej było w przeszłości.

Jedynymi z najważniejszych elementów dawnych strojów, które przetrwały do naszych czasów, są różnego typu broszki – fibule. Wykonywano je z różnorodnych metali, tj. żelaza, brązu/mosiądzu, srebra, złota, a niekiedy łączono je wszystkie w jedną niezwykle misternie zdobioną konstrukcję.

Na przestrzeni blisko czterystu lat formy zapinek odkrywanych w grobach należących do Goctów i Gepidów również ulegały zmianie, gdyż podlegały lokalnej modzie. Oczywiście zmiany nie następowały tak często jak dzisiaj. Choć okres używania jednej formy przez 15-20 lat może się wydawać na dzisiejsze standardy wręcz niemiłosiernie długi, to w archeologicznej perspektywie czasu możemy stwierdzić, że zmiany następowały wyjątkowo często.

Pośród typowych fibul, które powstawały w niezliczonych egzemplarzach, spotykamy czasem przedmioty nietuzinkowe, wyróżniające się „w tłumie”. Jednym z takich zabytków jest bardzo niepozorna zapinka o wymiarach wymiary: dł. – 3,2 cm, szer. – 2,6 cm, wykonana na przełomie II i III w. n.e. Znaleziono ją w grobie, w którym pochowano młodego mężczyznę, w wieku ok. 20 lat (wg analizy antropologicznej, tzw. późny iuvenis). Poza zapinką zmarłego wyposażono tylko w pas, którego zapięcie stanowiła żelazna sprzączka.

Prezentowana na zdjęciu broszka należy do tzw. zapinek grzebykowatych. Została wykonana ze srebra, natomiast szczególną uwagę należy zwrócić na niezwykle misterne, staranne i precyzyjne zdobienie. Zakończenie kabłąka podkreślono dwiema rytymi liniami, natomiast boki i grzbiet pokryto liniowo ułożonymi nacięciami. Na główce umieszczono od góry pięć linii nacinanego drutu, poniżej nich warkocz wykonany ze splecionego, cienkiego, podwójnego drucika, a na samym dole dołożono jeszcze jeden nacinany drucik. Stąd wzięło się określenie „generalska”, ponieważ zdobienie przypomina generalski wężyk w oznaczeniu stopnia na pagonach munduru.

Powyższy opis i dołączone zdjęcie nie są w stanie oddać finezji, z jaką artysta wykonał ten przedmiot. Dlatego zapraszamy serdecznie, by osobiście to sprawdzić odwiedzając wystawę „Goci. Znad Bałtyku do Rzymu” prezentowaną w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu.

Grzegorz Stasiełowicz, kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu