Zdjęcie: Z kamerą w elbląskiej Bażantarni „łowił” Andrzej Wajda (zdjęcie pochodzi ze zbiorów Filmoteki Narodowej)
Kamera! Akcja!
(Historia jednego przedmiotu cz. 22)
Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.
Dziś eksponat przekazany – kamera filmowa należąca do filmowców – amatorów z dawnego AKF Jantar.
12 marca 1963 roku Głos Elbląga dumnie donosił: „Ostatnio przy EDK powstał klub realizatorów filmowych. Jego organizatorem jest Janusz Gabszewicz z Zamechu, doświadczony filmowiec – amator. W doskonale opracowanym referacie przedstawił on na zebraniu organizacyjnym program działania klubu. Z referatu wynikało, że w Elblągu działa kilkunastu filmowców-amatorów, z których część pracuje nawet dla kroniki telewizyjnej w Gdańsku. Okazuje się, że w Elblągu nakręcono już amatorski film p.t. „Miedzy lekcjami”. Jest to kronika filmowa o pozalekcyjnej pracy artystycznej zespołów młodzieży I Liceum Ogólnokształcącego im. Słowackiego. Film, do którego obecnie dorabia się dźwięk, wykonali filmowcy – amatorzy: Janusz Gabszewicz oraz mgr Ryszard Tomczyk”.
Właśnie w 1963 w świeżo powołanym i wybudowanym Elbląskim Domu Kultury (dzisiaj CSE Światowid w Elblągu) powstała sekcja filmowa „Profil”, znana dzisiaj elblążanom jako Amatorski Klub Filmowy „Jantar” w Elblągu. Warto również wspomnieć o innych klubach elbląskich filmowców amatorów z lat 60-tych XX wieku działających ówcześnie w: PTTK, Liceum im. K. Jagiellończyka, Instytucie Torfowym (tutaj, wg. Głosu Elbląga z 18 maja 1965 r. powstają kolorowe filmy), Technikum Ekonomicznym, Szkole Podoficerskiej im. Nalazków czy wreszcie koło filmowe „Mozaika” w Zamech-u. O samym Klubie Jantar i zachowanych materiałach filmowych z lat jego działalności sporo mówi się i prezentuje podczas sesji „Elbląg na dużym ekranie”. Prezentowane tam kroniki z AKF „Jantar” znajdują się w znacznej mierze w zbiorach elbląskiego muzeum, które we współpracy z Telewizją Elbląską około 10 lat temu rozpoczęło ich digitalizację. W zasobach elbląskiego Muzeum znajdują się nie tylko oryginalne taśmy filmowe, ale i prawie całe wyposażenie sprzętowe klubu. Można spotkać tam sprzęt produkcji polskiej oraz NRD, ZSRR, niewykorzystane do dziś oryginalnie zapakowane taśmy filmowe ORWO, lampy oświetleniowe, żarówki, części do projektorów, sklejarki do zdjęć, szpule filmowe, projektory.
W muzealnych zbiorach AKF Jantar znajduje się kilka kamer filmowych, choć zapewne nie są to wszystkie używane przez ówczesnych filmowców amatorów w Elblągu. Wśród wybranych kamer filmowych prezentowanych na ekspozycji znajduje się jedna z trzech (posiadanych przez Muzeum) kamer typu Krasnogorsk-3. Duża, czarna, wydaje się dosyć ciężka. I taka jest jej waga – bez szpuli filmowej około 3,2 kg. Kamera przeznaczona była do taśm 16 mm. Jej produkcję w Związku Radzieckim rozpoczęto w II połowie roku 1973. W porównaniu do poprzednich modeli wprowadzono zamiast kaset na taśmy filmowe tzw. szpule dzienne, o pojemności do 30 m oraz półautomatyczne nawlekanie taśmy. Podstawowe informacje o kamerze, ale niestety bez ceny czy terminu pojawienia się jej na rynku polskim, podawał w numerze 10 z roku 1973 „Młody Technik”.
Kamera jest masywna, nie ma napędu elektrycznego lecz sprężynowy. Dla młodszych – aby działała, trzeba ja nakręcić! Oczywiście pracy kamery towarzyszył też charakterystyczny dźwięk, który można usłyszeć po uruchomieniu kamery (a nawet wziąć ją do ręki – pod opieką muzealnego przewodnika). Taką to między innymi kamerą pracował najbardziej znany filmowiec amator, kronikarz, śp. Stefan Mula. O tym, że to już sprzęt kultowy świadczy fakt, że do dziś jedna z amerykańskich szkół filmowych uczy na nim pracy operatorów kamer…
Na zakończenie warto wspomnieć inne nazwiska autorów czy członków AKF, jakie zanotował w swoich opisach filmów wspomniany pan Stefan Mula: Ziemomysł Angier, Henryk Ardziejewski, Janina Bublewicz, Alojzy Dorau, Tadeusz Gorej, Adam Guzik, Barbara Kierczuk, Józef Kozłowski, Waldemar Kutowiński, Czesław Naporowski, Jan Nojek, Z. Olszewski, Tadeusz Sokołowski, Janina Stodolska-Jurkowlaniec, Bibiana Święconek-Panosawar, Jan Szczechura, Marek Wawrzyniak, Marian Wójtowicz, Tadeusz Zabaryłło, Marek Zawielew, Tadeusz Zubżycki, Edward Żuchowski.
Kamerę Krasnogorsk-3 oraz część ze wspomnianych obiektów można obejrzeć na zakończenie zwiedzania ekspozycji „Elbląg Reconditus”, w specjalnej salce, zaaranżowanej na pomieszczenie klubu filmowego.
Piotr Adamczyk, kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu
