^{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

Marka polska

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 124)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

Dziś będzie o pieniądzach.

W czasie rozbiorów na terenie byłego państwa polskiego występowały pieniądze zaborców – korona austriacka, marka pruska, i rosyjski rubel. Po roku 1915 terytorium późniejszej II Rzeczypospolitej znalazło się pod władzą wojsk niemieckich i austro-węgierskich. W sierpniu tego roku powołano Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, w którym władzę sprawował Generał-Gubernator – Hans von Beseler (dowódca Polnische Wehrmacht – Polskich Sił Zbrojnych w Królestwie Polskim). Jednym z pierwszych jego rozkazów było usunięcie rosyjskich nazw z ulic.

Natomiast zarządzeniem z 9 grudnia 1916, utworzył instytucję bankowo-emisyjną pod nazwą „Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa”. Jej celem było ujednolicenie systemu pieniężnego w Polsce i wprowadzenie nowej waluty zamiast różnych środków płatniczych, emitowanie pieniędzy oraz finansowanie potrzeb kredytowych.

Po kilku miesiącach od założenia Kasy Krajowej wprowadzono Markę Polską.

14 kwietnia 1917 roku ustanowiono, że nowa waluta i równa niej marka niemiecka będą jedynym środkiem płatniczym w Generalnym Gubernatorstwie. Używanie waluty rosyjskiej, obowiązującej wcześniej na terenie Królestwa Polskiego, zostało zakazane. Pod koniec kwietnia wprowadzono do obiegu nowy pieniądz.

Pierwsze marki polskie z 1917 roku zostały wypuszczone w dwóch seriach. W tzw. Serii „jenerał”, czyli serii A z napisem „Zarząd jenerał gubernatorstwa warszawskiego” oraz w serii „Generał”, czyli serii B z poprawnym już napisem. W serii drugiej zmieniono także klauzulę mówiącą o odpowiedzialności, wprowadzając pełną nazwę Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej.

W zbiorach muzeum znajdują się dwie marki polskie z serii A oraz ½ marki polskiej z serii B.

Awers banknotu przedstawia orła w koronie w ozdobnej tarczy. Był to pierwszy wizerunek orła na oficjalnym dokumencie od czasów powstania listopadowego!

Po stronie prawej znajduje się klauzula oraz data wydania zarządzenia, a pod nią rok wydania banknotu. Poniżej ostrzeżenie „Kto podrabia lub fałszuje bilety krajowej Kasy Pożyczkowej, albo puszcza w obieg lub usiłuje puścić w obieg podrobione lub fałszowane bilety, podlega karze ciężkiego więzienia”.

Odwrotna strona przedstawia nominał waluty, po obu jego stronach umieszczony jest rysunek profilu głowy kobiety. Pieniądz drukowany był w Drukarni Rzeszy w Berlinie.

Kasa do 11 listopada 1918 roku wypuściła 880 150 867 marek polskich i fenigów, za których pewność w pokryciu odpowiadała Rzesza Niemiecka.

Marki Polskie są pierwszą „polską” walutą która pojawiła się na terenie istniejącego jeszcze Królestwa Polskiego. Obowiązywały one aż do czasu reformy Władysława Grabskiego z 1924 roku, zwalczającej hiperinflację i wprowadzającej nową już całkowicie polską walutę – złotego.

Banknoty zostały przekazane do muzeum jako dar w 1983 roku.

Elbląg, (MAH)

Paweł Wlizło, asystent ds. numizmatyki i historii dawnej MAH