Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu
Miecz z wilkiem
(Historia jednego przedmiotu cz. 52)
Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię. Dzisiaj o mieczu z „wilkiem passawskim”.
Podstawową umiejętnością średniowiecznego rycerstwa było posługiwanie się każdym rodzajem broni. Jednakże najważniejszą umiejętnością w sztuce fechtunku było władanie długim mieczem. System walki tą bronią opracował Johannes Lichtenauer, dając początek niemieckiej szkole szermierczej. Zasady walki długim mieczem opracowane przez Lichtenauera były podstawą dla licznych traktatów dotyczących fechtunku do drugiej połowy XVI wieku. Podstawową ich istotą było używanie w obronie płazu miecza, a nie ostrza.
Średniowieczny właściciel miecza z muzealnych zbiorów posiadł sztukę fechtunku w bardzo dobrym stopniu, o czym świadczą uszkodzenia na płazie miecza. Używał go też dość często, bowiem widnieją na nim liczne ślady po stoczonych walkach. Mimo tego, można jeszcze odczytać na nim oznaczenia wytwórcy.
Mieczownik, który przechodził drogę od czeladnika do mistrza, oznaczał swój wyrób w celu wyróżnienia go spośród innych, być może gorszych jakościowo wyrobów. Wytwórcy głowni mieczy skupiali się zazwyczaj w ośrodkach metalurgicznych z dostępem do odpowiedniego surowca do ich wyrobu. Nie występowali powszechnie we wszystkich średniowiecznych miastach. Jedynie nieliczne ośrodki, jak Solingen i Passawa, zasłynęły ze swoich znakomitych wyrobów.
Miecze wykonane w tych ośrodkach oznaczano symbolem tzw. wilka passawskiego, gdyż to Passawa była pierwszą miejscowością, która używała tego oznaczenia już w XIII wieku. Solingen przywłaszczyło sobie ten znak prawdopodobnie dopiero w XV wieku. Obie miejscowości toczyły spór między sobą o prawo własności do znaku, a ślad o tym konflikcie pozostał w liście Rady Miasta Passawy z 1464 roku.
Passawskie miecze słynęły z bardzo dobrej jakości w świecie średniowiecznym. W związku z tym zaczęły pojawiać się wyroby mające przypominać oryginalne, oznaczone symbolem drapieżnego ssaka. Znak wilka występuje na jednym z dwóch mieczy, które można zobaczyć na wystawie Elbląg Reconditus. Co prawda uważnym obserwatorom bardziej może przypominać zupełnie inne zwierzę – mitycznego jednorożca. Tuż pod jelcem miecza widnieje też znak serca wypełniony złotym metalem. Na drugiej, niewidocznej na ekspozycji stronie miecza, znajduje się również symbol „wilka” lub „jednorożca”, a nad nim krzyż. Połączenie tych dwóch symboli na mieczu występowało na wytworach z terenu dawnej Jugosławii lub Węgier. Na trzpieniu rękojeści miecza znajduje się również oznaczenie kowalskie wykonawcy głowni mieczowej – półksiężyc wpisany w okrąg. Znaleziony na terenie Serbii miecz oznaczony podobnymi symbolami został wydatowany na drugą połowę XIV wieku
O tym, jak ważna i skomplikowana była ówczesna produkcja mieczy, niech świadczą te symboliczne podpisy aż czterech wykonawców poszczególnych części. Wytworzony przez nich w XIV wieku, używany był zapewne przez kilka pokoleń właścicieli. Przypadkowo znaleziony w latach 80-tych w lesie w okolicy Elbląga został przekazany do kolekcji muzealnej. Obecnie prezentowany jest na wystawie „Elbląg Reconditus”.
Opracowano na podstawie:
L. Abramowicz, K. Arbart, 750 lat Elbląga, Elbląg 1988
M. Aleksić, Mediaeval Swords from Southeastern Europe. Material from 12th to 15th century, Belgrad 2007
L. Marek, Europejski Styl. Militaria z Elbląga i okolic, Wrocław 2014
Paweł Wlizło, asystent ds. numizmatyki i historii dawnej MAH
