^{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

Nadreński dzban

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 79)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię. Dziś nadreński dzban.

W obrębie parceli przy ul. Rybackiej 30 znaleziono szereg importowanych, wysokiej jakości naczyń kamionkowych. Jednym z nich jest pokryty szkliwem solnym dzbanek z białej kamionki.

Ten unikatowy wyrób powiązany jest z pracowniami garncarskimi w nadreńskim Siegburgu, który w drugiej połowie XVI wieku przeżywał swój gwałtowny rozkwit. Łączyło się to bezpośrednio z działalnością czterech rodzin garncarzy, wśród których największe znaczenie zyskała rodzina Knütgen. W latach 90. XVI wieku część rzemieślników wywędrowała do Westerwaldu, który miał identyczne pod względem jakościowym złoża gliny. Do tego ośrodka przeprowadziła się również część rodziny Knütgen. W nowym miejscu podjęli produkcję cylindrycznych pucharków a także białych dzbanów stylistycznie zbliżonych do elbląskiego okazu. Jest to forma bardzo rzadko spotykana, ze zredukowanym programem dekoracji, m.in. bez sygnowanego fryzu środkowego.

Elbląski egzemplarz charakteryzuje się kulistym brzuścem przechodzącym w profilowaną stopkę. Dolna część brzuśca zdobiona jest kanelurami, górną pokrywają karbowania rozdzielone pięcioma pionowymi żłobkami. Wyraźnie wyodrębniona szyjka ma cylindryczny kształt i ujęta jest od góry i dołu w profilowane wałki. Zdobiona jest fryzem podzielonym na dziewięć pól, na których umieszczone są plastyczne głowy męskie, lwa, kobiety oraz odciśnięte motywy roślinne. Na cynowej pokrywce widoczne są słabo czytelne herb Asterdamu oraz niekreślony znak. Dzbanek ma wysokość 18,1 cm (bez cynowej pokrywki), średnica wylewu – 6,2 cm, średnica dna – 8,5 cm.

Analogiczne egzemplarze, datowane na koniec XVI lub początek XVII wieku, znajdują się w Gdańsku, Düsseldorfie i Bonn. Tadeusz Nawrolski, który przeprowadził bardzo skrupulatną analizę ich motywów zdobniczych doszedł do wniosku, że znaleziony na Starym Mieście dzban został wykonany pod koniec XVI wieku, w kręgu rodziny Knütgenów, po ich wyprowadzeniu się z Siegburga. Obecnie można go podziwiać na wystawie „Elbląg reconditus” w naszym muzeum.

Mirosław Marcinkowski, Kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu