^{Zdjęcie: Piec kadyński znajduje się w zbiorach elbląskiego muzeum (fot. MAH)}

Piec kadyński jak malowany

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 17)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

W tym odcinku o piecu kadyńskim.

Muzealna wystawa ceramiki kadyńskiej prezentuje nie tylko liczne przedmioty użytkowe, wykonane w założonej przez cesarza Niemiec Wilhelma II w 1905 r. Manufakturze Majoliki w Kadynach, ale również pięknie zdobiony, malowany piec kaflowy, który został przekazany do Muzeum jako dar dyrekcji Stadniny Koni w Kadynach. Powstał on w 1923 roku, najprawdopodobniej pod okiem Wilhelma Dietricha, znanego i cenionego malarza ceramiki i do tej pory zwraca uwagę zwiedzających bogatą dekoracją kafli i różnorodnością przedstawianych na nich scen.

Śledząc początki tego pieca, udało się ustalić, że przed II wojną światową stał on w wybudowanej w 1911 roku gospodzie Gottschalka w Kadynach (budynek oznaczony nr 41 stoi do dziś), skąd później przewieziono go do Elbląga.

W roku 1963 nowym właścicielem pieca zostało Muzeum w Elblągu, mieszczące się wówczas przy ulicy Wigilijnej. W połowie lat 70. piec przeniesiono do nowej siedziby elbląskiego Muzeum, do budynku Gimnazjum, w którym stał do roku 1990. W maju tego samego roku, podczas tworzenia wystawy poświęconej elbląskiemu rzemiosłu, piec zamontowano na I piętrze Budynku Podzamcza Muzeum Archeologiczno-Historycznego, gdzie stał do 2012 r. Obecnie jest jednym z eksponatów wystawy Ceramika Kadyńska w zbiorach Edwarda Parzycha (Budynek Gimnazjum). W piecu została zamurowana puszka, przygotowana wcześniej przez zduna, w której znajdują się nazwiska osób pracujących przy stawianiu pieca, umieszczono w niej także pierwszą stronę gazety oraz monety.

Warto wiedzieć, że Manufaktura Majoliki w Kadynach skupiła się na produkcji pieców kaflowych w pierwszych latach po I wojnie światowej, które okazały się dla niej okresem trudnym, mającym niewątpliwie ogromny wpływ na jej dalszą działalność. Było to spowodowane przede wszystkim ciężką sytuacją gospodarczą Niemiec oraz odejściem ze sceny politycznej założyciela i wieloletniego opiekuna wytwórni. Wpływ miały także coraz bardziej popularne w sztuce kierunki modernistyczne, odsuwające na dalszy plan zapotrzebowanie na wyroby w stylu antycznym i renesansowym, dotychczas cieszące się dużym zainteresowaniem.

Liczne starania, podczas których dążono do ocalenia zakładu od upadłości, zaowocowały kopiami XVIII-wiecznych elbląskich i gdańskich pieców, bardzo popularnymi w owym czasie. Przedsięwzięciem zajął się wówczas wspomniany już W. Dietrich, który zainicjował nowe działania oraz nadzorował ich późniejsze wykonanie. Kafle kadyńskich pieców wykonywano według dawnej techniki – formowano w matrycach i malowano ręcznie pejzaż, scenkę pasterską, dworską, a także biblijną umieszczaną w kartuszu, natomiast w trapezowatej nadstawie widoczne były dane dotyczące oryginału oraz czasu i miejsca wykonania kopii. Najbardziej popularne były naśladownictwa pieca elbląskiego z 1755 roku, znajdującego się m. in. w Malborku.

Piece kaflowe przez kilka stuleci chroniły naszych przodków przed zimnem, stanowiły wyposażenie dawnych wnętrz i ozdabiały je. Nam – współczesnym – kojarzą się z domowym ciepłem i przywołują wspomnienie czasów, które bezpowrotnie odeszły. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wiele pięknych i zabytkowych pieców zostało zniszczonych, a naszym zadaniem jest próba ocalenia tych obiektów, które pozostały. W związku z tym, zwracamy się do Państwa z prośbą o udostępnianie informacji na temat posiadanych w domach zabytkowych piecach kaflowych. Mogą to być piece już nieczynne, ale zachowane w całości, będące wyposażeniem domu lub mieszkania. Zależy nam na wykonaniu fotografii takiego pieca oraz krótkiego opisu. Mamy nadzieję, że z Waszą pomocą uda nam się udokumentować ich obecność zanim znikną na zawsze.

Joanna Fonferek, kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu