Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu
Talerz ze sceną ogrodową
(Historia jednego przedmiotu cz. 163)
Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.
Dziś będzie o talerzu.
Chińska porcelana przez wieki była synonimem zamożności oraz wysokiej jakości rzemieślniczej i zdobniczej. Nie należy jednak zapominać o tym, że w Gdańsku, Elblągu, Tolkmicku, w XVIII wieku, również produkowano pięknie zdobione naczynia ceramiczne.
W 1981 roku elbląskie Muzeum zakupiło do zbiorów unikatowy talerz, będący przykładem fajansu pomorskiego bardzo dobrego warsztatowo pod względem malarskim. Jest to jeden z dwóch muzealnych talerzy fajansu pomorskiego, niepochodzący z badań wykopaliskowych na Starym Mieście.
Kobaltowa dekoracja malarska na białym szkliwie kryjącym wykonana jest na wysokim poziomie technicznym i artystycznym. Malujący ją rzemieślnik prowadził pewną ręką pędzel, o czym świadczą ostre, czytelne linie beż śladów rozlewania na szkliwie. Prezentuje ona typ dekoracji opartej na ignorowaniu podziałów na lustro i kołnierz naczynia i jest w typie dekoracji nazwanej chinoiserie, przedstawia tzw. scenę ogrodową.
Centralnie umieszczona jest stojąca postać kobieca, ukazana dosyć schematycznie, w długiej szacie z peleryną i kapturem. Podtrzymuje ona dużą wazę, z której wystają rośliny zwieńczone kwiatami o liściach w układzie antytetycznym. Z lewej strony postaci widoczny jest płotek lub balustrada, prawdopodobnie z wazonem w części środkowej. Wystają z niego cztery kwiaty, na długich i cienkich łodygach, które pokryte są drobnymi listkami. Poniżej mostku została umieszczona data „1743”, która jednoznacznie wskazuje na rok powstania tego talerza.
Z lewej strony balustrady namalowana została kolejna postać kobieca w pozycji przykucniętej; wokół kobiety widać kwiaty i inne rośliny. Postać ma na głowie kapelusz i ubrana jest w szatę z peleryną.
Z prawej strony talerza widoczna jest trzecia postać. Jest to stojąca kobieta, ubrana w długą szatę z zarzuconą peleryną na ramiona. Na głowie kapelusz lub wysoka fryzura z kokiem.
Całą prawą stronę talerza pokrywa malowana tak zwana zasłona, która jest przetworzeniem motywu ogrodowej altany malowanej na dalekowschodnich pierwowzorach takich scen ogrodowych. Całość dekoracji uzupełniają kreski i kropki malowane w grupach po cztery, motywy roślinne (kwiaty, liście), kreski oraz wzgórze widoczne z lewej strony w tle.
Przechowywany w elbląskim muzeum talerz należy do grupy zdobionych w podobnym stylu egzemplarzy, będących również w zbiorach również Muzeum Narodowego w Gdańsku. Pochodzą one z dawnej kolekcji Lessera Giełdzińskiego.
Mirosław Marcinkowski, kustosz MAH Elbląg
