^{Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu}

Znak pielgrzymi

^{(Historia jednego przedmiotu cz. 109)}

Wspólnie z Elbląską Gazetą Internetową portEl.pl publikowaliśmy cykl artykułów pt. „Historia jednego przedmiotu”, prezentowaliśmy w nich nasze najciekawsze eksponaty i opisywaliśmy ich historię.

Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu

Dziś będzie o znaku pielgrzymim ze sceną grzechu pierworodnego.

Charakterystycznym zjawiskiem społecznym epoki średniowiecza był zwyczaj pielgrzymowania. Miejsca pielgrzymek rozsiane były w całej Europie. Powszechna wiara w orędownictwo świętych sprzyjała lokalnej wytwórczości. Śladem tej działalności są niewielkie przedmioty – znaki pielgrzymie – odnajdywane w miastach całej Europy. Najczęściej były to cynowo-ołowiane „przypinki”, przedstawiające świętych, Matkę Boską lub sceny biblijne.

Osobliwy przedmiot tego typu odnaleziono podczas badań na podwórzu działki przy ul. Kowalskiej 9, w warstwie datowanej na II. połowę XIV wieku. Lekki, ażurowy przedmiot przedstawia scenę figuralną, ujętą w dwa okręgi, połączone ornamentem roślinnym, w formie ośmiu liści. W środku ukazano, zwrócone ku sobie, dwie postacie w długich szatach, trzymające w wyciągniętych ku górze dłoniach kulisty przedmiot. Dłonie przenikają przedmiot i łączą się ze sobą nad krawędzią okręgu. Postać po prawej stronie wyróżniają długie, opadające na ramiona włosy oraz smuklejsze rysy twarzy, charakteryzujące się silnie zaznaczonym łukiem brwi, wydłużonym nosem, wyraźniej zaznaczoną linią ust. Lewa strona obiektu jest znacznie bardziej zniszczona, co podkreśla wymienione cechy. Rysy postaci po lewej stronie są mniej charakterystyczne. Krótsze włosy, delikatniej zaznaczona linia ust i krzywizny brwi, mniejsze oczy i nos.

Sposób przedstawienia sceny nasuwa skojarzenie znanych przedstawień historii grzechu pierworodnego. Sylwetki postaci lekko skłaniają się ku sobie, jak na innych przedstawieniach ukazujących moment zakazanego owocu z drzewa poznania. Identyfikowana z mężczyzną postać, przedstawiana po lewej stronie, jest bardziej statyczna, lekko wygina się w stronę towarzyszącej jej osoby. Postać po prawej stronie – utożsamiana z kobietą – wydaje się być dynamiczniejsza, poprzez podkreślenie linii kobiecej sylwetki. Jeśli interpretacja ta jest prawidłowa, odnaleziony w Elblągu zabytek, przedstawia biblijną scenę grzechu pierworodnego. Adam i Ewa sięgają po zakazany owoc, być może symboliczny wydźwięk ma też splecenie ich dłoni. Dotychczas nigdzie nie udało się odnaleźć drugiego takiego przedmiotu. Znak pielgrzymi można oglądać na wystawie Elbląg Reconditus.

Urszula Sieńkowska, MAH w Elblągu